De werkwijze van het Ontwerp en Bouwplatform is nu tastbaar geworden met een boek: ‘Wat Wij Willen Is Nog Nooit Gedaan’. Dat boek geeft antwoord op de vraag waar in Nederland onze 1 miljoen nieuwbouw woningen moeten komen.

​

Ontwerp en Bouwplatform

Ben: 'Waarom zit je bij die Bouwagenda, jij bent toch architect geen bouwer? Dat werd mij weleens gevraagd toen ik me aansloot als Taskforcelid. Die stelling klopt ten dele. In mijn ogen moet je je als architect verdiepen in de bouw, je moet de processen kennen en de financiën kennen. En je moet op de bouwplaats rondlopen om erachter te komen dat dat de kern van je werk is. De architect vindt zijn oorsprong in de bouwmeester. Dat is onze historie. De bouwmeester was iemand die zowel ontwierp als op de bouwplaats de instructies gaf en de bouw begeleidde. En langzamerhand is de architect een decorontwerper geworden die heel ver af staat van de techniek en de praktijk. Ik vind dat niet goed. Gelukkig komt die connectie met de realiteit weer terug met BIM. Feitelijk ben je aan het bouwen wanneer je tekent in BIM. Omdat je in die digitale wereld al direct beslissingen neemt over de fysieke en functionele kenmerken van een bouwwerk. En in BIM werk je samen met de hele keten van de bouwsector. Ik heb door de aard en schaal van de projecten die wij doen altijd in een netwerk van specialisten moet samenwerken. Daarbij heb ik gezien hoe erg het loont om zoveel mogelijk samen beslissingen te nemen en gebruik te maken van elkaars expertise. Dat helpt een product alleen maar vooruit. Toen ik het daarover had met Maxime Verhagen en Bernard Wientjes en het Ontwerp en Bouwplatform ter sprake bracht waarin ik mijn manier van werken, het integraal ontwerpen, tot norm wil maken van grote projecten,  zeiden ze: ga het doen en denk na over een boegbeeld. En dat boegbeeld werd Carolien. Carolien en ik kennen elkaar al heel lang.'

 

Carolien: 'Ja, ik herinner me nog goed dat jullie me vroegen boegbeeld te worden. Het is natuurlijk heel mooi om dit te mogen doen. En ik weet een beetje hoe de politiek-bestuurlijke wereld in elkaar zit en ken mensen zowel in de politiek als in de bouwwereld. Dat kwam mooi van pas om iedereen voor de projecten van het OBP bij elkaar te krijgen. Ik zeg altijd: 'Met een ondernemer, een kunstenaar en een ingenieur kun je de hele wereld veranderen.' En dat heb ik ook in de praktijk gezien. Bij Arcadis zitten mensen met een veelheid aan specialismen waardoor je heel complexe zaken kunt doen zoals een overkluizing over het spoor en daarmee Centraal Station Rotterdam een station van de samenleving maken. Ik kon me dus vinden in het plan van Ben om in ateliers mensen met verschillende invalshoeken bij elkaar te zetten en samen na te denken over grote impactvolle plannen die steden kwalitatief verbeteren.'

​

Innovaties met een tijd en plaats

Ben: ‘Ik wilde met het OBP nieuwe processen creëren en tot innovatieve ideeën komen. Innovatie moet een tijd en een plaats hebben, zeggen wij altijd. Om een tijd en een plaats te krijgen moet je echt dingen gaan doen. Het idee was om specifiek in een gebied te gaan kijken naar mogelijkheden om daar te innoveren. Dat was ook om te laten zien wat we concreet wilden met die Bouwagenda. Hoe ziet het werken volgens de principes van De Bouwagenda er nou uit? De ambities in de Roadmaps en Thema’s waren groot en dat moesten we op de een of andere manier tastbaar zien te maken. Niet in elk project kun je ze allemaal kwijt. Je moet het krachtig houden door er 3 zo sterk mogelijk naar voren te halen. Die voorbeeldprojecten die we hebben aangedragen, moesten leiden tot prototypen.'

 

Carolien: 'We hebben in 7 ateliers die gebieden en hun opgaven ingebracht. Het was niet moeilijk om de ateliers te organiseren. Je hebt 25 mensen nodig voor iets nieuws en spannends. We weten wie er in ons netwerk bereid zijn om iets nieuws en spannends te doen. Al vrij snel hadden we een methodiek waarin we mensen vanuit 7 verschillende rollen nodig hadden per atelier: een architect, een wethouder, een bouwer, een investeerder, een ingenieur, een vreemde eend met een ander perspectief en ook een rekenaar. Dan was het het leukst, als die investeerder en de rekenaar het niet met elkaar eens waren.'

 

‘We hebben steeds een spannende casus ingebracht van gebieden waarvan we wisten dat daar iets speelde. Transformatie is combinatie van noodzaak tot verandering en ambitie tot verandering. En er is echt een noodzaak om iets te doen met het station in Den Haag. Dat station is 4 jaar na de grote verbouwing alweer uit zijn jasje gegroeid. Dan combineer je binnen het atelier noodzaak en ambitie en dat leverde in dit geval echt een sprong voorwaarts op. We hebben tegelijk met het nieuwe station als verbinder van wijken en toegangspoort naar de stad gestudeerd op onder andere woningbouw en klimaatadaptatie. Dat zijn ook Roadmaps van De Bouwagenda. Dat was erg leuk om over na te denken en deze onderwerpen ook in te brengen.’

 

'De ambities in de Roadmaps en Thema’s van De Bouwagenda waren groot en dat moesten we op de een of andere manier tastbaar zien te maken.'

 

 

Visionair ontwikkelen

Ben: 'Wat ik zo interessant vind, is dat wij steeds meer merken dat we zo gelijk hebben gekregen met die Roadmaps en Thema’s van De Bouwagenda. We hebben doordat die onderwerpen zo actueel zijn heel veel indirect voor elkaar gekregen aan de Klimaattafels. Het is prachtig dat de agenda voor de bouw en de ontwerper nog nooit zo duidelijk is geweest als nu. We moeten meer energieneutrale gebouwen maken, we moeten nieuwbouw maken en we moeten tegelijk ruimte hebben voor landbouw, mobiliteit en duurzame energieopwekking. Dan moet je op een radicaal andere manier durven gaan denken over het inrichten van onze leefomgeving. En wij wilden laten zien wat dat kan opleveren.'
 

Carolien: 'Gelukkig hadden wij vanaf het begin af aan goede visionaire beslissers aan tafel. Die zeiden: ‘Ben en Carolien komen geld brengen en niet halen’. Als je bijvoorbeeld het Muiderpoortstation in Amsterdam overkluist, kun je met de nieuwe grond die je daarmee creëert geld verdienen en dat geld weer investeren in publieke voorzieningen zoals het openbaar vervoer of het station. Door grondopbrengsten deels te besteden aan de onrendabele top van infraprojecten, maak je het sneller haalbaar.'
 

'Toen ik wethouder was in Amsterdam vonden sommige mensen het heel veel geld: 127 miljoen investeren in het Stedelijk Museum. Dat lijkt dan veel geld, maar je verdient het in een paar jaar terug. Door zo’n verbouwing komen er meer bezoekers. Die bezoekers geven meer geld uit in de buurt en dus komen er meer voorzieningen. En die voorzieningen zorgen ervoor dat de buurt in zijn geheel aantrekkelijker wordt. Dan stijgt de waarde van het vastgoed en levert dat meer OZB op. Dat investeren in de culturele sector verzilver je dus omdat je een kwaliteitstoevoeging doet in een buurt. Dat is bij de projecten van het OBP ook zo. Een overkluizing verdien je in 30 tot 50 jaar weer terug. En je maakt er een enorme sprong in de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van een stad mee.'

​

Met oog voor mensen

Ben: 'Het gaat niet alleen om het combineren van opgaven om geld te maken of om door te slaan in je wens duurzaam, circulair of klimaatadaptief te zijn. Het gaat er uiteindelijk ook om dat je door een ingreep te doen een nieuwe, sociale kant aan het stedenbouwkundigplan toevoegt. Je moet een nieuw stadspark het liefst combineren met de woningen op een overkluizing. Sociaal-culturele ingrepen maken een omgeving aantrekkelijk en dat levert een stad zoveel meer op dan alleen maar geld. Dat sociaal-culturele aspect zie ik nog niet echt terug in plannen zoals de NOVI. En ik denk dat dat uiteindelijk wel moet om bewoners en bestuurders mee te krijgen in de grote verdichtingsopgave die we hebben.'

 

Carolien: 'Gelukkig is er bij gemeenten veel belangstelling rond dat sociaal-culturele aspect. We hebben in Rotterdam de afdelingen cultuur en stedenbouw laten samenwerken in ons atelier. Die kruisbestuiving was voor iedereen een welkome vernieuwing. En we zitten nu in een klankbordgroep voor The Hague Grand Central. Het heeft de discussie binnen de gemeente in ieder geval verrijkt. In Amsterdam is men anders gaan nadenken over de diversiteit van de stad. Nu wonen veel leerkrachten en verpleegkundigen die in Amsterdam werken buiten de stad. Maar er moet een plek blijven voor deze sleutelfunctionarissen. Het was er ons mede om te doen dat gemeenten hun steden als plekken blijven zien voor iedereen.'
 

‘Het was er ons mede om te doen dat gemeenten hun steden als plekken blijven zien voor iedereen.'

 

Ben: 'Onze manier van werken en denken hebben samen met de voorbeelden uit de ateliers samengevoegd in een boek ‘Wat wij willen is nog nooit gedaan’. Dat boek moet de mensen inspireren en geeft ook instructies. Bovendien geven we in het boek aan waar wat ons betreft de 1 miljoen woningen die er moeten komen gebouwd kunnen worden. We hebben hiervoor een aantal kaarten over elkaar heen gelegd: de MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) kaart, de energietransitiekaart en de kaart van de Novi. Dan heb je al bijna een grid waar je op kunt voortborduren. En als je dan ook nog met een integrale blik naar dat grid kijkt, kun je precies invullen wat geschikte plekken zijn om te gaan bouwen. De volgende minister van Ruimte en wonen weet met ons boek in zijn achterzak precies waar en hoe hij of zij aan de slag moet gaan.'

​

​