CROW bundelt kennis in het Centrum voor Duurzaam Aanbesteden en Contracteren (CeDAC). We spreken Maarten Kaster, manager van PIANOo en Pieter Litjens, Taskforcelid van De Bouwagenda en directeur van CROW over wat het centrum moet brengen.

​

'Hoe kun je een duurzame samenwerkingsrelatie maken? Vertrouwen is daarin een kernwoord.'

 

Pieter: CROW en PIANOo werken al heel lang samen. De Bouwagenda heeft een extra dimensie aan die samenwerking toegevoegd. Zij stelden ons de vraag: hoe komen we tot een centrum voor toekomstbestendig aanbesteden waar we alle actuele informatie over aanbesteden makkelijk vindbaar kunnen maken? De Bouwagenda in de vorm van Koene Talsma stelde toen dat wij dé organisatie moesten worden voor toekomstbestendig aanbesteden in de sector. CROW en PIANOo houden zich met hetzelfde bezig, maar doen dat net op een andere manier en voor een andere doelgroep. PIANOo kijkt breder, CROW bedient vooral de GWW. Samen kunnen wij met opdrachtgevers en marktpartijen producten maken zoals een goede besteksystematiek. We kijken nu: wat zijn sterke punten van onze beide organisaties en hoe verbinden we die aan elkaar? We zitten dus midden in het proces om dat centrum op te richten. Het moet uiteindelijk een platform worden waar iedereen zich bij kan aansluiten, zodat we onze kennis in de GWW goed kunnen ontsluiten. Veel kennis verdwijnt nu namelijk in de kast. We hebben als voorbeeld een bibliotheek bij CROW met alle handboeken over wegontwerp. Dat zijn allemaal dikke ruggen die je staan aan te kijken. Deskundigen krijgen daar misschien warme gevoelens van. Maar die inhoud is pas relevant als die ook gebruikt wordt. De vraag is: hoe krijgt het een plek bij de mensen op hun eigen bureau? Kunnen we misschien een projectvoorstel in elkaar draaien waarin we met Rijkswaterstaat samenwerken om te zien wat er van onze kennis in de praktijk het best werkt? En hoe kunnen we zorgen dat het ministerie van BZK betrokken is bij ons platform zodat de kennis in ons centrum hen kan helpen bij toekomstbestendige aanbestedingen?

 

'Mensen zien de aannemer als meerwerkschrijver. En de aannemer beschrijft een opdrachtgever als een uitknijper.'

 

Toekomstbestendigheid staat wat mij betreft gelijk aan duurzaamheid. Je denkt dan al snel aan CO2-reductie en circulariteit. Wij willen daar nog een extra element aan toevoegen in aanbestedingen: hoe kun je een duurzame samenwerkingsrelatie maken? Vertrouwen is daarin een kernwoord. Het basisvertrouwen in de bouw is niet bijster groot. Daar moet iets in verbeteren. Mensen zien de aannemer als meerwerkschrijver. En de aannemer beschrijft een opdrachtgever als een uitknijper. 

 

Maarten: Ik vind het een leuk idee dat je duurzaamheid koppelt aan vertrouwen. Het is in de bouwsector onderdeel van de cultuur om elkaar niet vanzelfsprekend te vertrouwen. Dat is een vreemd voortvloeisel van het aanbesteden waarin partijen vooral niet het achterste van hun tong laten zien. Het klopt wat Pieter zegt. Partijen staan dan recht tegenover elkaar. Die status quo willen we met onze samenwerking beslechten. PIANOo is onderdeel van de Rijksoverheid en valt onder RVO. Pieter zit met CROW ook met marktpartijen aan tafel. Zo brengen we de partijen met onze complementaire kennis dichter bij elkaar. De PIANOo vakgroep GWW en Bouw draagt bij aan een inhoudelijke agenda voor verdere professionalisering van publieke opdrachtgevers in de bouw- en infrasector. En in onze Community of Practice Innovatiegericht Inkopen in Bouw en infra delen ‘change agents’ van diverse overheden hun goede voorbeelden en dierbare mislukkingen met elkaar. PIANOo vertaalt die inzichten en lessen naar de dagelijkse praktijk.

 

Pieter: Ik denk dat het delen van die inzichten belangrijk is om de overheid uiteindelijk in de positie van launching customer te brengen. Dat is erg nodig voor het aanjagen van innovatie en de opschaling van de opgave. Veel opdrachtgevers voelen nu nog de ambtelijke en bestuurlijke druk om binnen het budget te blijven. En de budgetten knellen. Dat is gekomen doordat er in het fysieke domein sluipenderwijs is bezuinigd. Dat lukt makkelijk omdat er geen haan naar kraait als daar minder geld naartoe gaat. Dat is de weg van de minste weerstand. Daarom is het onderdeel ‘de laagste prijs’ altijd heel dominant in de gunning van aanbestedingen. Een methode om daarvan weg te komen is bijvoorbeeld een twee-fasen-contract. Je maakt dan een knip tussen ontwerp en uitvoering. De prijs komt pas op tafel op het moment dat in de ontwerpfase alle risico’s duidelijk zijn. Dat betekent dat geld geen enkele rol mag spelen bij de aanbesteding. Veel opdrachtgevers zullen moeten wennen aan het loslaten van ‘de laagste prijs’ en de knip tussen ontwerp en uitvoering. Wij en PIANOo kunnen opdrachtgevers goed begeleiden en informeren bij dit soort trajecten.

 

Maarten: Wij hebben op verzoek van onder meer het Ministerie van IenW in 2020 zestien buyer groups ingericht samen met Rijkswaterstaat, rondom vastgoed, bouwmaterialen, GWW, mobiliteit, bedrijfsvoering en polymeren bij afvalwaterzuivering.  Binnen een buyer group werken de publieke opdrachtgevers samen aan een gedeelde marktvisie en -strategie voor het verduurzamen van de productcategorie. In 2021 implementeren zij de uitkomsten in hun aanbestedingspraktijk.  Ondanks dat het opdrachtgevers zijn van verschillende overheden zie je toch dat ze dezelfde behoeften en huiveringen hebben. Streven is uiteindelijk om gedragsverandering te bewerkstelligen 

 

'Het afgelopen jaar is maar in 35% van de aanbestedingen duurzaamheid als criterium opgenomen. Dat is verbijsterend weinig.'

 

Pieter: Dat blijft een ingewikkeld punt. Het afgelopen jaar is maar in 35% van de aanbestedingen duurzaamheid als criterium opgenomen. Dat is verbijsterend weinig. En dan weten we nog niet eens op welk niveau duurzaamheid is meegenomen in dat percentage. Dat kon nog wel eens tegenvallen. Als het om innovatie of duurzaamheid gaat, is het lastig voor opdrachtgevers om hiermee om te gaan wanneer de budgetten knellen. Dan worden deze onderwerpen als extra’s gezien. En hoe geef je innovatie dan een kans? Ik denk dat we opdrachtgevers moeten motiveren om in eerste instantie een hogere prijs te betalen voor een project, omdat ze innovatie meenemen. Later betaalt die investering zich uit wanneer je met een goede innovatie schaal kunt maken. 

 

Zo breng je een vliegwiel op gang. Stel: ‘Je maakt een brug. Die kost vele miljoenen. En dan komt er iemand op de proppen met duurzaam cement. Dat is een nieuw, nog niet op grote schaal toegepast product. Het is logisch dat je dan huiverig bent om dat toe te passen, want wie geeft de garantie dat de brug het 10 jaar haalt? En toch zullen we manieren moeten vinden om de toepassing van dit soort producten te testen.’

 

Maarten: ‘Om dit soort issues te ondervangen heeft het ministerie van Economische Zaken, in nauwe samenwerking met VNO, MKB NL, waterschappen, gemeenten, rijksoverheid, VNG en provincies zich ingespannen om budget te krijgen voor de uitvoering van het programma Vervolg Beter Aanbesteden. Het doel van dat meerjarige programma is om te zorgen voor verbeteringen in de aanbestedingspraktijk door kennis- en informatieoverdracht, een betere samenwerking tussen overheden en markt en een betere verankering van opdrachtgeverschap in overheidsorganisaties. Wij ondersteunen dit traject straks met  expertise.‘ 

 

Pieter: Ik ben blij dat we dat gaan doen. Maar de inhoud van aanbesteden is maar één aspect om een project succesvol te maken. Het gaat er ook om dat de opdrachtnemers en opdrachtgevers een andere houding aannemen. De bouw is van nature geen softe sector. We vragen elkaar niet: “Zit je iets dwars?” Dat zou wel moeten. Toen ik wethouder was in Amsterdam stonden we op een bepaald moment met een grote bouwer voor 5 projecten tegelijk voor de rechter. Dat waren we zat. We zijn toen gestart met het invoeren van periodieke overleggen met de bouwers. Niemand praatte namelijk met elkaar. De overheid vond het ingewikkeld om in de schaftkeet gezien te worden.

 

'Als ik kijk naar dat centrum dat we aan het oprichten zijn, dan hoop ik dat het leidt tot het oprooien van het bos. Ik wil eenduidigheid brengen met onze informatie.'

 

Maarten: Je moet toch een mechanisme zien te krijgen waarop het resultaat op een prettige manier geschiedt. Ik heb ondanks de berichten die ik lees over bouwprojecten die mislukken en stilliggen door een conflict, toch de indruk dat betrokkenen zich meer bewust zijn dat samenwerking tussen overheid en markt noodzakelijk is.

 

Pieter: Jawel. Ik zie nu dat mensen professioneler omgaan met het onderwerp samenwerking en het idee hebben van de positie en de realiteit van de ander. Het gaat wel superlangzaam. Wat ik hoop als ik kijk naar dat centrum dat we aan het oprichten zijn, dat het leidt tot het oprooien van het bos. Ik wil eenduidigheid brengen met onze informatie. De duurzaamheidskaders vliegen je om de oren en ik merk dat gemeenten en kleine opdrachtgevers door de bomen het bos niet meer zien. Het aanbrengen van uniformiteit is dus razend belangrijk en het goed ontsluiten van de informatie is ook belangrijk. Al je info op een website knallen is niet genoeg. We moeten het land in om de mensen in de GWW te verenigen.