Wat maakte De Bouwagenda anders?

Een kast vol goed gereedschap maakt je nog geen goede bouwer. Dat weet elke thuisklusser die met de goede moed en goede spullen aan een project is begonnen, maar door een gebrek aan kennis de hamer moest neerleggen.

Zo werkt het ook met de opbrengsten van De Bouwagenda. De Bouwagenda is een initiatief in een reeks van initiatieven in de bouw, die ons zijn voorgegaan in de lastige taak de bouw te veranderen. De onderwerpen waar zij mee bezig waren, zijn ook onze onderwerpen geweest. Met terugwerkende kracht heb ik nog meer respect voor iedereen die deze pittige taak op zich wilde nemen.

Werkwijze

Ons leergeld
We hebben geprobeerd te leren van het verleden en dus wilden we de dingen anders doen:

We wilden niet alleen een rapport opleveren, maar mochten 4 jaar lang sleutelen aan oplossingen.
Omdat we van iedereen en van niemand waren, we waren onafhankelijk, maar hadden wel een mandaat en een brede basis aan partijen voor draagvlak.
De bemensing van zowel de Taskforce als het team, waren ook uniek, mensen die daar niet zaten namens een organisatie, maar echt namens het algemeen belang de transities in de bouw stappen verder te brengen;
Het was onze rol om de kennis en een visie te hebben over hoe de verduurzamingsopgave echt in elkaar zit, de belemmeringen te doorgronden en de mensen te vinden die kunnen en willen samenwerken om de belemmering op te heffen.

1+1=3

De manier van werken van De Bouwagenda werd door Maarten Otto, CEO van Alliander en warm pleitbezorger van de noodzaak voor een nieuwe manier van werken, beschreven als de kunst om van 1+1 3 te kunnen maken. Een wiskundige zou zeggen dat kan helemaal niet, maar als we denken aan revolutionaire veranderingen dan weten dat het wel degelijk kan. In het interview met het team van de Bouwagenda lees je hoe we dat deden. En misschien nog wel meer hoe we hebben geleerd om dat te kunnen. Want dit is een vaardigheid die je moet leren, kennis opdoen over hoe vraagstukken echt in elkaar zitten. Waar zit nou de belemmering voor industrialisatie, voor innovatie, voor een wijkaanpak, bij gebouwgebonden financiering of bij corporaties? Wie zijn de huidige spelers, waar zitten hun belangen, wie zijn de spelers met oog voor de verandering? Maar ook: welke spelers hebben het vermogen anderen mee te krijgen in de verandering? En wat 1+1 dan 3 maakt, zit hem erin dat je die kennis over de inhoud van het probleem verbindt aan de menselijke kant. En dat moet je kunnen doen vanuit een onafhankelijke positie. Het enige belang van De Bouwagenda was een CO2-neutrale, circulaire en leefbare gebouwde omgeving in 2050 stappen dichterbij brengen.

Is dat gelukt?

Ja, we hebben betekenisvolle stappen gezet en het is nog lang niet klaar.

Door de Bouwagenda is de gereedschapskist weer met essentiële tools aangevuld en oefent de sector langzaam met het gebruik ervan. Maar bedreven hierin is de markt nog niet. We moeten door met oefenen en leren!

Niet meer dan een praatclub? Of is er ook iets concreets uitgevoerd?

We hebben de afgelopen jaren zeker de blaren op onze tong gepraat. Maar we hebben daarbij een andere gesprek gevoerd. Door alle partijen op heel persoonlijke titel te betrekken is er een gesprek ontstaan tussen partijen die nog nooit zo afgestemd was en op gezamenlijke doelen gericht. Gesprekken waren altijd gericht op een stap dichterbij een energieneutrale, circulaire en leefbare gebouwde omgeving te komen. Gesprekken gericht op loskomen van oud eigen belang op de korte termijn, naar samenwerken op een gezamenlijk belang voor de lange termijn. En duidelijk maken dat je daarmee op de lange termijn ook het beste het eigen belang dient.

En er zijn hieruit concrete instrumenten ontwikkeld, die we 4 jaar geleden niet hadden. En dit zijn echte organisaties met mensen die voor de toekomst van de bouw aan de slag zijn. Bijvoorbeeld:

De Digideal,
Het BTIC,
De Renovatieversneller
Een Ontzorgingsexperiment
Mandjes van bruggen van verschillende opdrachtgevers op de markt via het bestuurdersnetwerk infrastructuur;
Kennis over en goede voorbeelden van aanbesteden worden toegankelijk gemaakt door samenwerking CROW en PIANOo.
Ook is er extra geld beschikbaar gekomen voor opschaling, innovatie en onrendabele toppen bij de uitwerking van het klimaatakkoord. Niet genoeg maar het begin is er.

De Cobouw kopte een tijd geleden: De sector is van gedaante aan het veranderen. We zien ook steeds meer berichten over onder andere nieuwe bouwfabrieken, robots en houtbouw. Ook al gaat dit vaak nog over nieuwbouw, deze partijen zijn zich steeds meer aan het oriënteren op renovatie. We zijn op allerlei plekken onder de indruk geraakt van mooie initiatieven bij ondernemers die niet wachten tot we er in Den Haag uit zijn. Wij roepen dan ook iedereen die bezig is met deze transitie op om ook te gaan kijken waar in jouw regio de innovatie plaatsvind en je te laten inspireren. Op die manier kunnen we van die kleinere initiatieven prototypes gaan maken voor de verandering.

Het aantal woningen dat verduurzaamt is ver achter op de doelstellingen, dan ben je toch niet geslaagd...?

Nee, het eerlijke verhaal is inderdaad dat we er nog niet zijn. Dit zijn opgaves van de lange adem waarvoor geen quick fix bestaat. Partijen hebben de afgelopen jaren hard gewerkt aan een begin van grote veranderingen. Want met de huidige manier van werken is en blijft het onmogelijk. Het grootste struikelblok nu is onzekerheid bij alle partijen over wat ze nu precies moeten gaan doen en kunnen verwachten. Daarom is de belangrijkste sleutel naar grootschalige aanpak ook het creëren van meer duidelijkheid en regie op de uitvoering. Door kennis verder te ontwikkelen (zoals de supercomputer) en te gebruiken bij het maken van beleidskeuzes, maar ook keuzes bij bedrijven, corporaties en adviseurs worden dan makkelijker. Duidelijkheid over het energiesysteem in de bouw is een belangrijkste eerste stap, dat geeft de kaders waarbinnen iedereen de volgende stap gaan zetten. Belangrijk dat corporaties, bedrijven en gemeenten weten op welke toekomst ze zich moeten richten. En dat zij erop kunnen vertrouwen dat die keuzes in ieder geval voor een periode van 10 jaar niet zo maar gaan wijzigen. Goed te weten dat keuzes over werkzaamheden aan het hoofdnet 10 jaar geleden gemaakt zijn. Vervolgens gaat het over zekerheid over wat er aan een woning moet gebeuren om die aan te laten sluiten op de nieuwe energiebron. Vervolgens gaat het om op gang helpen met zowel ondersteuning als met geld van de partijen die het moeten gaan doen. Zo gaan corporaties samen dezelfde type woningen op de markt brengen en kunnen we particulieren gaan ontzorgen. En kunnen bedrijven aan de slag als we ze helpen bij het nemen van risico’s om in deze nieuwe markt te stappen en te innoveren. Ook op het gebied van circulair bouwen zijn stappen gezet, maar is ook nog een wereld te winnen.

Als jullie ermee stoppen gaat iedereen weer over tot de orde van de dag en wordt er over een aantal jaar weer zo'n nieuw initiatief gestart met andere figuren; hoe doorbreken we dat nou eens...?

Door met elkaar een leiderschapscultuur van leren, samenwerken en risico nemen te starten in de hele sector, waarbij fouten maken mag, maar niet twee keer dezelfde. Door een uitvoeringsprogramma te starten waar de manier van werken die ontwikkeld is onder leiding van de nieuwe minister voor de Bouw en Ruimtelijke Ordening wordt doorgezet, in samenwerking met decentrale overheden, markt en wetenschap en te investeren in het BTIC de plek te maken waar alles rondom innovatie in de bouw samenkomt.